Ήταν μια υπερδύναμη, η οποία σημάδεψε την ιστορία του 20ού αιώνα- και οι τίτλοι τέλους της έπεσαν επίσημα 33 χρόνια πριν στις 26 Δεκεμβρίου 1991 με την ανακοίνωση υπ’ αριθμ- (142) του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, με την οποία αναγνωριζόταν η ανεξαρτησία των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, δημιουργώντας την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών.
Την προηγούμενη ημέρα, ο πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, είχε υποβάλει την παραίτησή του, δίνοντας τις εξουσίες που είχε μέχρι τότε στα χέρια του- συμπεριλαμβανομένων των κωδικών για τα πυρηνικά όπλα- στον Μπόρις Γέλτσιν. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, κατέβηκε από το Κρεμλίνο η σοβιετική σημαία και υψώθηκε η – προεπαναστατική – ρωσική. «Παύω τα καθήκοντά μου στη θέση του προέδρου της ΕΣΣΔ» δήλωσε ο 60χρονος-τότε- Γκορμπατσόφ, σε τηλεοπτικό του διάγγελμα. Λίγες ώρες μετά, οι χώρες της Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου άρχισαν να προβαίνουν σε αναγνωρίσεις της Ρωσίας και των άλλων πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. «Ζούμε πλέον σε έναν καινούριο κόσμο. Μπαίνει τέλος στον Ψυχρό Πόλεμο και στην κούρσα εξοπλισμών, καθώς και στην παράλογη στρατιωτικοποίηση της χώρας, που έχει ισοπεδώσει την οικονομία μας, τη δημόσια στάση μας και την ηθική μας. Η απειλή του πυρηνικού πολέμου έχει απομακρυνθεί» είπε χαρακτηριστικά.
Τότε υπήρξαν εκατομμύρια άνθρωποι σε κάθε σημείο της Γης που, ανεξάρτητα από πολιτική και ιδεολογική τοποθέτηση, συναισθάνθηκαν τις αρνητικές συνέπειες αυτής της εξέλιξης. Όσα ακολούθησαν ξεπέρασαν ακόμα και την πιο δυσοίωνη φαντασία. Εκείνη την ημέρα, έμπαινε συγχρόνως ταφόπλακα σε μια μεγαλειώδη χώρα που προέκυψε μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, τη χώρα του Λένιν, του Στάλιν, του Χρουστσόφ, του Μπρέσνιεφ και αργότερα της περεστρόικα. Τη χώρα που αντιστάθηκε ηρωικά στον ναζισμό και που έστειλε πρώτη τον άνθρωπο στο Διάστημα. Πάνω από όλα, όμως, τη χώρα που μέσα από όλες τις αντιφάσεις και τα λάθη της προσπάθησε να υλοποιήσει το όραμα για μια σοσιαλιστική κοινωνία κι ένα νέο είδος ανθρώπου, που ενέπνευσε, φόβισε, αγαπήθηκε, μισήθηκε και πολεμήθηκε όσο καμία άλλη μέσα στον 20ό αιώνα.
Ήδη το 1991, απέναντι σε μια ιδιαίτερα αποδυναμωμένη ΕΣΣΔ, ο πατέρας Μπους εισέβαλε στο Ιράκ κηρύσσοντας μια «νέα τάξη πραγμάτων» – ο γιος του θα τελείωνε τη δουλειά 12 χρόνια αργότερα, σκορπίζοντας το χάος στη Μέση Ανατολή.
Θα περνούσαν αρκετά χρόνια ώσπου η Ρωσία, υπό τον Βλαντίμιρ Πούτιν, να επανακάμψει στο διεθνές προσκήνιο με αξιώσεις υπερδύναμης και να κάνει τις ΗΠΑ να αρχίσουν να μιλούν για ένα «νέο Ψυχρό Πόλεμο». Ως τότε, είχαν μάθει να πραγματοποιούν στρατιωτικές επεμβάσεις –στο όνομα της δημοκρατίας, πάντα– και να αποσταθεροποιούν και να ανατρέπουν κυβερνήσεις χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο. Και για επισφράγισμα, να διευρύνουν τη σφαίρα επιρροής τους σε όλη εκείνη τη γεωγραφική περιοχή της Ευρώπης και της Ασίας που αποτελούσε τμήμα ή σφαίρα επιρροής της ΕΣΣΔ. Αλλά, αν κάτι σοκάρει περισσότερο από όλες τις συνέπειες της διάλυσης της ΕΣΣΔ είναι η οικονομική αφαίμαξη και κατάρρευση των ανθρώπων. Αν στην Ευρώπη, και γενικότερα στη Δύση, ζήσαμε την επέλαση ενός σκληρού και ακομπλεξάριστου καπιταλισμού, ο οποίος δεν χρειαζόταν πια να κάνει παραχωρήσεις κεϊνσιανού τύπου, αφού απουσίαζε το αντίπαλο ιδεολογικό δέος, για τους λαούς της πρώην ΕΣΣΔ η μετάβαση στον καπιταλισμό ήταν κάτι παραπάνω από βίαιη και συνοδεύτηκε από τρομακτική διαφθορά και εγκληματικότητα. Αυτή η εικόνα αποτυπώνεται εντονότατα στη Ρωσία του Γέλτσιν όπου από το 1992 και μετά ακολούθησε ένα όργιο κλεπτοκρατίας και νεποτισμού.
Η εικόνα τού σχεδόν μόνιμα μεθυσμένου προέδρου που τραύλιζε, τρίκλιζε ή τραγουδούσε μπροστά στις κάμερες αναπαριστούσε με τον πιο θλιβερό τρόπο την πολιτική, οικονομική και ηθική κατάρρευση μιας άλλοτε κραταιάς χώρας. Ο Γέλτσιν εφάρμοσε ένα ακραίο, νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα μαζικών ιδιωτικοποιήσεων και απελευθέρωσης των τιμών που οδήγησε τους Ρώσους στην εξαθλίωση. Την ίδια στιγμή, κάποιοι λίγοι ημέτεροι συσσώρευαν στα χέρια τους αμύθητο πλούτο αναβαθμισμένοι σε «ολιγάρχες», ενώ οι μαφίες έκαναν κουμάντο. Από το 1991 έως το 1998 η Ρωσία έχασε το 40% του ΑΕΠ της. Το 1999 ο πληθυσμός της είχε μειωθεί κατά 750.000 περίπου, είτε λόγω μετανάστευσης είτε λόγω αύξησης της θνησιμότητας εξαιτίας των άθλιων συνθηκών διαβίωσης που εκτόξευσαν στα ύψη τις ασθένειες, τον αλκοολισμό, τις αυτοκτονίες και τους βίαιους θανάτους, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η δημόσια υγεία εξαθλιώθηκε και αυτή, ενώ πολλοί Ρώσοι δεν είχαν πια τη δυνατότητα να αγοράζουν τα φάρμακά τους.
Μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια, από το 1990 ως το 1994, το προσδόκιμο ζωής έπεσε από τα 64 στα 57 χρόνια για τους άντρες και από τα 74 στα 71 για τις γυναίκες. Διεθνείς σοβαρές έρευνες και άρθρα, όπως στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», καταδεικνύουν τη σχέση του άγριου καπιταλισμού με τη μείωση του προσδόκιμου ζωής στη μετακομμουνιστική Ρωσία. Ειδικό κεφάλαιο στην περίπτωση της Ρωσίας έχουν αφιερώσει οι εμπειρογνώμονες σε θέματα υγείας David Stuckler και Sanjay Basu στο βιβλίο τους «The Body Economic. Why Austerity Kills» (Γιατί η λιτότητα σκοτώνει) το οποίο κυκλοφόρησε το 2013 και αναφέρεται και στην υγειονομική κρίση στην Ελλάδα των μνημονίων.
Οι Ρώσοι, πάντως, στην πλειονότητά τους και όχι μόνο αυτοί, θεωρούν σφάλμα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, μια τάση που αποτυπώνεται εδώ και χρόνια σε πολλές δημοσκοπήσεις. Αυτό βγαίνει κάθε χρόνο στις δημοσκοπήσεις που πραγματοποιεί το ρωσικό ινστιτούτο «Λεβάντα» με αντικείμενο τη Σοβιετική Ένωση. Το 2018, μάλιστα, σημειώθηκε ρεκόρ δεκαπενταετίας, με το 66% των Ρώσων να δηλώνουν πως η διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν λάθος. Παρόμοια όμως ήταν τα ευρήματα και στην έρευνα του αμερικανικού ινστιτούτου Pew που την διεξήγαγε σε όλες τις πρώην συνιστώσες της ΕΣΣΔ το 2017.Εκτός από τους Ρώσους που σε ποσοστό 69% θεωρούσαν αρνητική για τη χώρα τους τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η ίδια άποψη επικρατούσε επίσης στην Αρμενία, στο Κιργιστάν, στη Μολδαβία και τη Λευκορωσία, με τα χαμηλότερα ποσοστά υπέρ της ΕΣΣΔ να εντοπίζονται στις τρεις Βαλτικές Δημοκρατίες (Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία), μέλη πια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Αμερικανοί ερευνητές, μάλιστα, πρέπει να σοκαρίστηκαν όταν στην ίδια έρευνα το 58% των Ρώσων απάντησε ότι βλέπει πολύ ή αρκετά θετικά τον ρόλο του Στάλιν στην Ιστορία, ενώ μόνο το 22% είχε καλή άποψη για τον Γκορμπατσόφ.
Μια ώριμη και πειστική απάντηση στο «Γιατί;» δίνει ο Αντρέι Κολέσνικοφ, στέλεχος του παραρτήματος του Carnegie Center στη Μόσχα: «Ο κόσμος ίσως να μη βλέπει τη σοβιετική περίοδο ως μια εποχή υψηλού βιοτικού επιπέδου, αλλά ως μια εποχή δικαιοσύνης. Τον σημερινό κρατικό καπιταλισμό τον θεωρούν άδικο: αυτή η αδικία φαίνεται στην κατανομή του πλούτου, στην πρόσβαση σε αγαθά και σε υποδομές. Κι αυτό το αίσθημα όσο πάει και μεγαλώνει».
Ήταν η ΕΣΣΔ, ήταν η Σοβιετική Ρωσία του Οκτώβρη και της Επανάστασης που έφτασε με τα γραπτά και τις μαρτυρίες της ως τα Τσιφλίκια της Θεσσαλίας και των κολίγων…Ήταν η Σοβιετική Ένωση που ύμνησαν όλοι οι Έλληνες Ποιητές ως την μόνη ιδεολογική πατρίδα και τον φάρο δικαίωσης, όλων των καταπιεσμένων επί της γης…Αυτό το φάντασμα που πλανιόταν πάνω από την Ευρώπη, όπως ξεκινούσε ο Κάρολος Μαρξ το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» του, δηλαδή ο κομμουνισμός, θα’ λεγε κανείς πως άλλαξε τον ρου της Ιστορίας. Αυτό το φάντασμα ντύθηκε με σάρκα και αίμα από τους μπολσεβίκους, μπουσούλησε σαν μωρό, βάδισε σαν παιδί, έτρεξε σαν νέος αφού «ο κομμουνισμός είναι η νιότη του κόσμου» όπως είχε πει ο Μαγιακόσφσκι και κάποτε έφτασε στην ακμή του, ακτινοβολώντας ελπίδα σε εκατομμύρια φτωχούς, αδύναμους και αδικημένους σε όλο τον κόσμο.
0 Σχόλια