Βαγγέλης Χωραφάς
Η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας για την εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για την συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια, αποτελεί μια επιτυχία για την Ελλάδα. Και για την Γαλλία, αλλά για διαφορετικούς λόγους.
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, τα πάντα καθορίζονται από τον χώρο που αφήνει η αμερικανική απόσυρση στην Γαλλία για πρωτοβουλίες στην Μεσόγειο. Από την πλευρά της Ουάσιγκτον, δεν υπήρχε η πιθανότητα να αφεθεί η Τουρκία να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή, ανατρέποντας δεδομένες ισορροπίες. Τα πλαίσια αυτών των κινήσεων, έχουν καθοριστεί σε πρώτη φάση, από την «συμφωνία» Μπάιντεν-Μακρόν, μετά την τηλεφωνική τους συνομιλία, απότοκο των εξελίξεων της δημιουργίας της συμμαχίας AUKUS. Η Ουάσιγκτον πρώτον, αναγνώρισε την στρατηγική σημασία της εμπλοκής της Γαλλίας και της ΕΕ στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Δεύτερον, αναγνώρισε την σημασία μιας πιο ισχυρής και ικανής ευρωπαϊκής άμυνας, που μπορεί να συμβάλλει στην διατλαντική και παγκόσμια ασφάλεια και θα είναι συμπληρωματική του ΝΑΤΟ. Τρίτον, δεσμεύτηκε ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις που διεξάγονται από τους Ευρωπαίους στην περιοχή του Σαχέλ.
Αυτές οι εξελίξεις διαμόρφωσαν τον κατάλληλο χώρο για την σύναψη μιας διμερούς αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας-Γαλλίας που θα κινείται μέσα στα πλαίσια αυτά και θα τα ενισχύει. Με τα δεδομένα αυτά διαμορφώθηκε η ελληνογαλλική συμφωνία στην οποία περιλαμβάνεται και η αγορά 3+1 φρεγατών Belh@rra, ενώ ανοικτό παρέμεινε το θέμα της ναυπήγησης νέων κορβετών. Η συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας δημιουργεί νέα δεδομένα.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΤΡΟΠΗ
Η συμφωνία ενισχύει την ελληνική αποτροπή, λειτουργώντας ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Ταυτόχρονα αναβαθμίζει την γεωστρατηγική σημασία της χώρας. Για να λειτουργήσουν όμως αυτοί οι παράγοντες, θα πρέπει η ίδια η ελληνική αποτροπή να αναβαθμιστεί και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Και αυτό είναι μια καθαρά πολιτική απόφαση.
ΤΟ ΔΙΔΥΜΟ ΜΕ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ
Η συμφωνία δημιουργεί ένα δίδυμο χωρών, ταυτόχρονα σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει ένα αντίστοιχο δίδυμο και στους δύο οργανισμούς σε θέματα άμυνας και ασφάλειας-η αμυντική συμφωνία Γαλλίας-Κύπρου δεν αφορά το ΝΑΤΟ. Το πώς θα λειτουργήσει αυτή η νέα κατάσταση, θα φανεί στο επόμενο διάστημα. Η Γαλλία ως ισχυρή δύναμη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, με δύο διμερείς αμυντικές συμφωνίες με την Ελλάδα και την Κύπρο, εμφανίζεται στην Μεσόγειο με ανεβασμένους όρους και με την δυνατότητα ευελιξίας στην ανάληψη πρωτοβουλιών.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ 42(7) ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΕΕ
Το άρθρο 42(7) της Συνθήκης της ΕΕ, η επονομαζόμενη «ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής» δίνει την δυνατότητα στις χώρες μέλη της ΕΕ να συνδράμουν μια χώρα της Ένωσης που δέχεται επίθεση από τρίτη δύναμη. Η ενεργοποίηση του άρθρου 42(7) από την Γαλλία, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Νοεμβρίου 2015, ήταν απογοητευτική. Οι διμερείς συνομιλίες που ακολούθησαν με τις άλλες χώρες της ΕΕ, άρχισαν να έχουν αποτέλεσμα μετά τις 2 Δεκεμβρίου 2015.
Δεν συμμετείχαν όλες οι χώρες της ΕΕ στην αμοιβαία συνδρομή, ενώ η ελληνική συμμετοχή ήταν ελαχιστοποιημένη, προσφέροντας μόνο την χρήση της υφιστάμενης συνεργασίας στις πληροφορίες. Ο τρόπος ενεργοποίησης του άρθρου 42(7) και ο χρόνος που χρειάστηκε για να εφαρμοστεί, δεν χρησιμεύουν στην Αθήνα σε περίπτωση εμπλοκής με την Τουρκία.
Η νέα ελληνογαλλική συμφωνία δίνει στην Ελλάδα την δυνατότητα να έχει από την Γαλλία άμεση υποστήριξη σε θέματα αεροπορικής συνδρομής, δορυφορικής επιτήρησης, παροχής πληροφοριών, ανανέωσης αποθεμάτων στρατιωτικού υλικού κλπ. Δηλαδή, όλων αυτών που θα μπορούσε να λάβει από την ΕΕ, αν λειτουργούσε σοβαρά το άρθρο 42(7) της ΣΕΕ. Οι διευκολύνσεις που θα υπάρξουν για ελλιμενισμούς γαλλικών πλοίων, μετασταθμεύσεις αεροσκαφών κλπ, αναμένεται ότι θα συμφωνηθούν σε δεύτερο χρόνο.
Η Αθήνα θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες της για υπερεθνικοποίηση του άρθρου 42(7), ασχέτως της ελληνογαλλικής συμφωνίας.
ΤΟ ΝΑΤΟ
Το ΝΑΤΟ βρίσκεται μπροστά σε νέες καταστάσεις. Η εκφρασθείσα βούληση των ΗΠΑ να στηρίξουν την στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης στον χώρο της άμυνας, ως συμπληρωματικού πυλώνα του ΝΑΤΟ, αναγκάζει την Συμμαχία να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα.
Παράλληλα, η εμφάνιση ενός διδύμου χωρών του ΝΑΤΟ που έχουν υπογράψει μεταξύ τους αμυντική συμφωνία, αποτελεί νέο δεδομένο. Όταν μάλιστα αυτή η συμφωνία, μπορεί να στραφεί εναντίον τρίτου μέλους του ΝΑΤΟ.
Μέχρι σήμερα, η αντιπαράθεση Τουρκίας-Ελλάδας αντιμετωπίζονταν από το ΝΑΤΟ με συμβιβαστικές παρεμβάσεις, με συστήματα διαχείρισης κρίσεων κλπ, ενώ το πολιτικό βάρος έπεφτε στην Ουάσιγκτον. Η Ελλάδα και η Τουρκία συγκρούστηκαν στρατιωτικά στην Κύπρο το 1974 και το ΝΑΤΟ δεν έκανε τίποτα για να το αποφύγει και μάλιστα, στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Η συμπαράταξη της Γαλλίας με την Ελλάδα, θα αναγκάσει το ΝΑΤΟ να αναπροσαρμόσει τις πρακτικές του γιατί μια δυνητική αντιπαράθεση Τουρκίας—Ελλάδας μπορεί να μετεξελιχθεί σε τριγωνική. Θα αναγκάσει επίσης και την Ουάσιγκτον να αναθεωρήσει τους τρόπους επέμβασης της στις ελληνοτουρκικές διαφορές, αν αυτές ξεπεράσουν ένα ορισμένο επίπεδο.
Σε μια περίοδο που η συμμαχία AUKUS στον Ειρηνικό αναδεικνύεται σημαντικότερη για τις ΗΠΑ σε σχέση με το ΝΑΤΟ στον Ατλαντικό, το ΝΑΤΟ για να επιβιώσει θα πρέπει να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα.
Η ΚΟΙΝΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΜΥΝΑ
Μετά την αποχώρηση της Δύσης από το Αφγανιστάν, έχει ανοίξει μια συζήτηση στην ΕΕ για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα. Είναι άγνωστο το πότε θα ολοκληρωθεί.
Μέχρι τώρα, οι προσπάθειες της Γαλλίας στον τομέα αυτό είχαν αποτύχει, συναντώντας κυρίως την αντίδραση της Γερμανίας, αλλά και των ανατολικών χωρών της ΕΕ. Οι χώρες αυτές δεν ενδιαφέρονται για την στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, ενδιαφέρονται να βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Με τα δεδομένα αυτά, η πρωτοβουλία της Γαλλίας για την ΕΙ2 (European Intervention Initiative) από το 2018, παρά τους φιλόδοξους στόχους της, εκφυλίστηκε σταδιακά σε ανάληψη πρωτοβουλιών για τον εκσυγχρονισμό της στρατηγικής κουλτούρας στην Ευρώπη. Η Ελλάδα δεν συμμετείχε στης ΕΙ2 και μόλις το 2020 εξέφρασε την επιθυμία να συμμετάσχει.
Είναι άγνωστο προς το παρόν, αν θα προχωρήσει η κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και μέχρι ποιου σημείου. Η Γαλλία όμως με δύο διμερείς αμυντικές συμφωνίες με Ελλάδα και Κύπρο, κατάφερε να διαμορφώσει ένα πλαίσιο που ενισχύει την παρουσία της σε έναν χώρο που είναι σημαντικός για τα συμφέροντα της, στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Ελλάδα, η οποία θεωρεί την συμφωνία με την Γαλλία, ως μέρος της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ, αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθεί να συμμετάσχει σε όλες τις αποστολές της ΕΕ στο εξωτερικό και κυρίως σε αυτές που συνδέονται με τα γαλλικά συμφέροντα. Η Αθήνα θα πρέπει να προσαρμοστεί στο νέο δεδομένο.
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Θα πρέπει να θεωρείται περίπου βέβαιο ότι η Τουρκία θα αντιδράσει στις νέες εξελίξεις. Και γιατί οι ανάγκες εξυπηρέτησης των συμφερόντων της παραμένουν ακέραιες, αλλά και γιατί θα θελήσει να τεστάρει την ισχύ της ελληνογαλλικής συμφωνίας. Αυτό θα αποτελέσει και ένα τεστ για την γαλλική αντίδραση.
Η τουρκική υπερεπέκταση δημιουργεί προβλήματα στην Άγκυρα. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι και θα παραμείνουν ασταθείς και μέσα σε αυτό το περιβάλλον αστάθειας εκδηλώνονται και οι γαλλικές πρωτοβουλίες.
Παράθυρο ευκαιρίας για τις τουρκικές αντιδράσεις υπάρχει, θεωρητικά μέχρι να αρχίσουν να παραλαμβάνονται τα νέα εξοπλιστικά συστήματα. Προφανώς, η Ελλάδα και η Γαλλία θα σχεδιάσουν τις αντιδράσεις τους με βάση αυτό το δεδομένο.
ΤΑ ΠΛΟΙΑ
Υπάρχουν θετικά στοιχεία, αλλά και ανοικτά θέματα που αφορούν την αγορά των νέων φρεγατών.
Στα θετικά σημεία περιλαμβάνεται η αγορά σύγχρονων πλοίων για να αρχίσει η ανανέωση του στόλου του Πολεμικού Ναυτικού. Τα πλοία θα έχουν ευρωπαϊκά συστήματα που δεσμεύουν την χώρα (μαζί με τα Rafale) σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο εξοπλισμών.
Η κατασκευή των πλοίων στην Γαλλία εξασφαλίζει μεγαλύτερη αξιοπιστία στους χρόνους παράδοσης και στην μη εκτόξευση του κόστους. Τα ελληνικά ναυπηγεία, δυστυχώς, δεν βρίσκονται σε κατάσταση που μπορούν να παραδώσουν πλοία σε χρόνους που τα χρειάζονταν το ΠΝ. Χρειάζονται επενδύσεις και εκσυγχρονισμούς για να μπορέσουν να μπουν με ανταγωνιστικούς όρους στην αγορά.
Ανοικτό θέμα παραμένει ο αριθμός των πλοίων. Υπάρχει η option για άλλη μια φρεγάτα και υπάρχουν διαπραγματεύσεις για την ναυπήγηση κορβετών, πιθανόν σε ελληνικά ναυπηγεία. Εκτιμάται ότι οι αποφάσεις θα ληφθούν σύντομα, όσο ισχύει ακόμα η δημοσιονομική χαλαρότητα από την πλευρά της Ευρωζώνης.
Το κόστος των πλοίων είναι σαφώς κατώτερο από αυτό που προτάθηκε όταν άρχισαν οι διαπραγματεύσεις. Τώρα τα θέματα επικεντρώνονται στον χρόνο αποπληρωμής, στο αν θα περιλαμβάνονται οι επιστροφές των ελληνικών ομολόγων και στο θέμα των δανείων που θα πρέπει να συναφθούν. Μπορεί να υπήρξαν φθηνότερες προτάσεις από άλλες χώρες, αλλά αυτές δεν διασφάλιζαν την γεωπολιτική υποστήριξη που παρέχει η Γαλλία.
Οι νέες φρεγάτες, τα νέα ραντάρ, τα νέα συστήματα αισθητήρων, αποτελούν νέα δεδομένα για το ΠΝ. Χρειάζονται υποδομές, χρήμα και χρόνος για να καταστούν επιχειρησιακά. Από εδώ και πέρα, το ΠΝ θα είναι υποχρεωμένο να ακολουθεί το Γαλλικό Ναυτικό και τις γαλλικές επιλογές στην τεχνολογία.
Η μέχρι σήμερα εμπειρία της Ελλάδας από την αγορά γαλλικών εξοπλισμών, υπήρξε μικτή. Ενώ σε επιχειρησιακό επίπεδο τα γαλλικά όπλα είναι πολύ καλά, υπήρξαν προβλήματα σε ότι αφορά την υποστήριξη τους και τους εκσυγχρονισμούς τους. Εκτιμάται ότι είναι στο χέρι της Αθήνας να αποφύγει τέτοιου είδους προβλήματα.
Η συμφωνία για τις φρεγάτες δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Μπορεί να έχει αποφασιστεί να κατασκευαστούν στην Γαλλία, αλλά θα πρέπει να υπάρξει διαπραγμάτευση για υποκατασκευαστικό έργο στην ελληνική αμυντική βιομηχανία. Ο στόχος θα πρέπει να είναι οι κορβέτες, αν επιλεγούν οι γαλλικές, να κατασκευαστούν στην Ελλάδα.
Η αρχή των διαδικασιών επιλογής φρεγατών για το ΠΝ, εντοπίζεται στο μακρινό 2006 όταν υπήρξαν συζητήσεις με την Γαλλία για αγορά φρεγατών FREMM. Μετά από 15 χρόνια, η Ελλάδα φτάνει σε μια συμφωνία που είναι συμφέρουσα και για την ίδια και για την Γαλλία, παραμένοντας σταθερή στην γραμμή διαφοροποίησης των πηγών απόκτησης εξοπλιστικών συστημάτων.
Αυτό όμως που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η πολιτική συμφωνία που είναι εναρμονισμένη με τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες και ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί μέσα στα πλαίσια της Δύσης, στον χώρο της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και των Βαλκανίων.
Πηγή: https://www.facebook.com/vangelis.chorafas
O Βαγγέλης Χωραφάς, διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής https://www.geoeurope.org/, δημοσιεύει καθημερινά πρωτότυπα άρθρα και αναλύσεις και στην προσωπική του σελίδα στο facebook (https://www.facebook.com/vangelis.chorafas).
0 Σχόλια